Katılımın Aşamaları

Karar alma süreçlerine dair farklı modeller oluşturulmuş olsa da aşamalar hepsinde benzer biçimde tanımlanmıştır. Avrupa Konseyi tarafından kabul edilen Sivil Toplumun Karar Verme Sürecine Katılımıyla İlgili İyi Uygulama İlkeleri’ne göre karar alma döngüsü altı aşamadan oluşur.[1]

1. Gündemin Belirlenmesi:

Bu aşamada STÖ’ler karar alıcı mercileri kolektif yarar doğrultusunda etkilemek üzere faaliyet gösterir. Gündemin belirlenmesi sürecinde STÖ’lerin ulusal ve yerel düzlemlerde süren siyasal görüşmeleri tamamlayıcı bir rolü vardır.

Bazı yararlı araçlar ve mekanizmalar:

• Politika yapım süreci, konuyla ilgili belgeler ve karar verme mercileri hakkında doğru bilgiye kolay ve açık erişimin sağlanması

• STÖ’lerin farkındalığı arttırmak üzere yapacakları kampanyalar ve lobi faaliyetleri; örneğin, politikaya ilişkin raporlar, posterler ve broşürler, web siteleri, basın açıklamaları, toplantı ve gösteriler

• e-dilekçe yada web-forumlar gibi online araçlarla bilgi edinme başvurusunda bulunma

• Konudan etkilenen kesimlerle ilgilendikleri konuları ve önerilerini öğrenmek üzere online ya da diğer yollardan istişarede bulunma

• Farklı grupların hassasiyetlerini ve ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla oturumlar ve halka açık forumlar düzenlenmesi

-Güncel politika girişimleri hakkında kamuoyunun bilgiye erişebilmesini mümkün kılacak hükümet irtibat görevlisinin belirlenmesi

2. Politika Taslağının Hazırlanması

Kamu yetkilileri, politika hazırlığı yapılırken STÖ’lerin görüşlerine başvurabilir. STÖ’ler sürece çoğu zaman sorunları tespit etmek, araştırmalar yoluyla destekledikleri çözüm önerilerinde bulunmak üzere dâhil olur. İstişare olanaklarının kolaylaştırılması, konuyla ilgili kesimlerle çeşitli yollardan kurulan diyalog sayesinde bilgi toplanması bu aşamada önemlidir.

Bazı yararlı araçlar ve mekanizmalar:

• Politika belgelerine açık ve serbest erişim sağlanması, hazırlanan politika taslağı için tek noktadan bilgi sağlanması ve bilgilerin anlaşılır biçimde topluma ulaştırılması

• Başlıca belgelere kapsamlı erişimi sağlayacak bir web sitesi kurulması

• STÖ’ler tarafından taslağın oluşturulma sürecinde kampanyalar ve lobi faaliyetleri yürütülmesi

• Politika taslağı hazırlama sürecine katkıda bulunmak üzere STÖ’ler tarafından araştırmalar yapılması

• Konuyla ilgili kesimlerle yüz yüze veya ‘online’ oturumlar ve soru ve cevap seklinde paneller düzenleyerek hassasiyetlerin ve endişelerin belirlenmesi ve önerilerin alınması

• STÖ temsilcilerinin oluşturacağı veya bu temsilcilerin de dâhil edileceği kalıcı veya geçici komiteler ve istişare birimleri kurulması

• Taslak yasanın hazırlanmasına sivil toplum tarafından aktif katılım sağlanması

3. Karar Alma:

Oluşturulan yasa taslakları ve öneriler, STÖ’lerin görüşlerine ve katılımına açık olmalıdır. Karar alınmadan önce kamu yetkililerince farklı görüşler ve düşünceler değerlendirilmelidir. Ancak kesin karar verme yetkisi, kararın halk oylamasıyla, referandumla veya eş-karar verme mekanizmasıyla alınması durumları dışında, kamu yetkililerindedir.

Bazı yararlı araçlar ve mekanizmalar:

• STÖ’ler tarafından karar vericileri etkileyecek kampanyalar ve lobi faaliyetleri

• Karar verme sürecinde tartışmalara kısıtlama olmaksızın erişim sağlayacak, katılıma açık genel oturumlar, forumlar ve uzlaşma konferansları

• Katılımcı bütçeleme gibi eş-karar verme süreçleri

4. Uygulama: 

STÖ’lerin daha önceki aşamalarda yaptığı çalışmaların çoğu, politikanın uygulanmasını etkilemeye yönelik girişimlerdir. Bu aşamada, aktif ortaklığın yanı sıra, beklentiler ve fırsatlarla ilgili net ve şeffaf bilgilere erişim de önemlidir.

Bazı yararlı araçlar ve mekanizmalar:

• Pratik yardım ve rehberlik bilgileri sağlamaya yönelik olarak, internet üzerinden veya diğer kanallardan sağlanacak, soru cevap seklinde bilgi sağlama amacıyla sunulan Sıklıkla Sorulan Sorular

• STÖ’leri ve kamuyu bilgilendirmek ve politikanın nasıl uygulanacağını tartışmak üzere etkinlikler, konferanslar, forumlar ve seminerler düzenlenmesi

• Uygulamayla ilgili bilgileri ve kapasiteyi arttırmak üzere eğitim seminerleri düzenlenmesi

• STÖ’lerin ve kamu yetkililerinin politikayı uygulamak üzere oluşturdukları stratejik ortaklık;

5. İzleme: 

Bu aşamada STÖ’ler uygulanmakta olan politikanın sonuçlarını izler ve belirlenen amaca ulaşılması bakımından değerlendirir.

Bazı yararlı araçlar ve mekanizmalar:

• Politikanın kaydettiği ilerleme konusunda bilgiye açık ve serbest erişim

• STÖ’ler tarafından vakaların ve istatistiksel bilgilerin derlenmesine ilişkin kanıt toplama faaliyetleri ve bağımsız araştırma çalışmaları yapılması

• Konferanslar ve raporlama faaliyetleri yoluyla politikanın ve etkilerinin değerlendirilmesi

• Kamuoyu araştırmaları, internet üzerinden araştırmalar veya anketler gibi, kaydedilen ilerlemenin izlenmesini mümkün kılan geri bildirim mekanizmalarının kurulması

• Politika girişiminin izlenmesi ve değerlendirmesinden sorumlu STÖ’lerden oluşan çalışma grubu veya komiteler

• Politika girişimini izleyip değerlendirmek üzere stratejik ortaklık içinde bir araya gelmiş olan STÖ’ler ve kamu yetkililerinden oluşan çalışma grubu veya komiteler

6. Politikanın Yeniden Oluşturulması:

Bu aşamada politika uygulaması gözden geçirilir ve değerlendirme sonucunda elde edilen bilgiyle birlikte toplumun değişen ihtiyaçlarına göre politikada değişiklik yapılabilir. Gözden geçirmenin katılımcı biçimde gerçekleşmesi için bilgiye erişimin sağlanması ve diyalog olanaklarının oluşturulması gereklidir.

Bazı yararlı araçlar ve mekanizmalar:

• Kamu yetkililerinin planladığı bir sonraki aşamanın belirleneceği konferans veya toplantılar

• Bundan sonraki faaliyetler ile ilgili sivil toplum görüşlerinin alınması için istişareler

• STÖ’lerin konudan etkilenen kesimlerle ve kamu yetkilileriyle yeni bir politika önerilmesi amacıyla ortak bir uzman grubu oluşturduğu çalışma grubu veya komitesi

[1] Sivil Toplumun Karar Verme Sürecine Katılımıyla İlgili İyi Uygulama İlkeleri 1 Ekim 2009’da Avrupa Konseyi Uluslararası STK’lar Konferansı’nda kabul edilmiş bir çerçeve metindir. Yerel düzeyden uluslararası düzeye geniş bir alanda faaliyet gösteren STÖ’lerin parlamento, hükümet ve kamu kurumları ile olan ilişkilerinde kullanabilecekleri bir araç olarak planlanmıştır. Metin STÖ’lerin yanı sıra kamu-STÖ işbirliği sürecinde yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde kamu otoritelerinin de öngörülen araçlar ve mekanizmalardan faydalanmasını amaçlamaktadır.